Anadolu'nun Binlerce Yıllık Hafızası: Çatalhöyük

İlk ev mimarisi ve ilk manzara resminden dinî eserlere kadar insanlık tarihine ışık tutan Çatalhöyük antik kenti, Neolitik, Kalkolitik ve Erken Bronz Çağı olmak üzere üç farklı kültürün izlerini taşıyor. Barındırdığı eserler ve antik geçmişi ile beraber Çatalhöyük, 2012 yılında UNESCO Dünya Miras Listesi’ne de girdi. İnsanlığın büyük sosyal değişimlerine tanıklık eden bölge hakkındaki merak ettiklerinizi içeriğimizde keşfedebilirsiniz.

Çatalhöyük Tarihçesi

Bölgede Neolitik, Kalkolitik ve Erken Bronz Çağı kültürlerine rastlanıyor. Tarih öncesi yerleşik düzene geçen, avcı toplayıcı dönemi geride bırakıp ekip-biçen ve üreten arkeolojik yerleşmelerin de ilk örneği kabul ediliyor. Yaklaşık 9500 yıllık geçmişe sahip olan bu antik kent, M.Ö. 10.000 – 6000 tarihleri arasını kapsayan Neolitik (Cilalı Taş) Çağ içerisinde bir kasaba niteliğine sahip. Bu büyük kasabada insanlar damlarda dolaşıyor ve evlerine de damlarda bulunan açıklıklardan giriyordu. Bu Neolitik kentteki ilk buluntular M.Ö. 7400 yıllarına tarihleniyor. Duvar resimlerinde kent planına da yer veren ilk yerleşim alanı olan Çatalhöyük, günümüzdeki mülkiyet kavramının da başladığı yer olarak kabul ediliyor.

Çatalhöyük’teki İlk Kazı Çalışmaları

Neolitik kent, ilk olarak 1958 yılında James Mellaart, David French ve arkadaşları tarafından keşfediliyor. Bölgedeki ilk kazı çalışmaları ise 1961 – 1965 yılları arasında Ankara’daki İngiliz Arkeoloji Enstitüsü tarafından gerçekleştiriliyor. Mellaart’ın kazılarında Doğu Çatalhöyük’ün güney batısındaki 16 tabakada yüzlerce bina inceleniyor. M.Ö. 5500’lerde ise bölge halkı Batı Çatalhöyük’e taşınıyor. Batı Çatalhöyük’te yapılan çalışmalar sonunda da 13 yapı katı bulunuyor. Sonuçta bugün diyebiliriz ki; Doğu Çatalhöyük (M.Ö. 7400-5500) Neolitik Çağ’ın, Batı Çatalhöyük ise Kalkolitik Çağ’ın (M.Ö.5500-3000) buluntularını veriyor.

Çatalhöyük Nerede, Çatalhöyük’e Nasıl Gidilir?

Çatalhöyük Konya ilinin Çumra ilçesinde yer alıyor. İç Anadolu Bölgesi’nde, insanlığın büyük sosyal değişimlerine tanıklık eden bu neolitik kent, Konya’nın yaklaşık 50 km güneydoğusunda yer alıyor. Aynı zamanda Hasandağı'nın yaklaşık 136 kilometre uzağında, Çumra ilçesinin 11 kilometre kuzeyinde bulunuyor. Konya Ovası'na hakim arazide konumlanan Çatalhöyük, Karaman’a ise yaklaşık 84 km uzaklıkta.

Çatalhöyük’e birkaç farklı alternatif ile ulaşabilirsiniz. Demiryolu ile ulaşım için TCDD’nin Konya bölgesinden geçen trenine binebilirsiniz. Bu tren ile Çumra durağına inerek Çatalhöyük’ün bulunduğu ilçeye varabilirsiniz. Yaz ayları boyunca Çumra merkez ile Çatalhöyük arasında minibüs seferleri düzenleniyor. Güncellemeler için resmi bilgileri öğrenmeyi de unutmayın. Bunun haricinde Ankara – Konya yüksek hızlı trene binebilirsiniz. Ankara Garı’ndan Konya’ya bu şekilde yaklaşık 1 saat 45 dakikada ulaşabilirsiniz. Yine TCDD’nin Mavi Treni ile İzmir (Basmane) – Konya arası yolculuk yapabilir, Konya – Adana arası gitmek içinse Toros Ekspresi’ne binebilirsiniz.

Çatalhöyük Özellikleri

Bu neolitik kentin öne çıkan yapıları Çatalhöyük evleri. Tarihin en eski yerleşim yerlerinden biri olan Çatalhöyük’te aileler küçük kerpiç evlerde yaşıyordu. Bir evde yaşam süresi tamamlandığında ise bu ev toprakla dolduruluyor ve üzerine yenisi yapılıyordu. Bu nedenle höyük 18 katmanlı olup yüksekliği 21 metre. Bir oda ve depodan meydana gelen Çatalhöyük evlerinde duvar resimleri ve aplikeler de öne çıkıyor. Boğa başı, koç başı gibi aplikeler, rölyef halinde insan figürleri bunlara örnek gösterilebilir. Tanrıça kültünün olması, bölgede erk hegemonyası olmadan yaşanıldığını düşündürmekte. Tarım, hayvancılık, ticarete dayalı ekonominin hüküm sürdüğü Çatalhöyük’te dokumacılık da çok gelişmiştir. Heykelcikten kabartmalarına kadar da bu neolitik kentte kültür sanat oldukça gelişkindir.

Çatalhöyük Ziyarete Açık mı?

Evet, güncel resmi bilgilere göre Çatalhöyük Arkeolojik Sit Alanı yıl boyunca her gün 09:00-17:00 saatleri arasında ücretsiz olarak ziyarete açık. Alandaki ziyaretçi merkezinde sergiler ve replika eserler de var. Kazı alanlarına, Çatalhöyük evinin bir kopyasına giriş tur rehberi & alan görevlisi eşliğinde gerçekleştirilebiliyor. Bölge tekerlekli sandalye ile ne yazık ki ziyaret edilemiyor. Bununla beraber umumi tuvalet, kafeterya var. Güncel bilgiler için resmi web sitesini incelemeyi unutmayın.